Sposoby radzenia sobie z bólem

Przewlekły ból potrafi całkowicie zmienić życie i wywierać ogromny wpływ na różne jego sfery: relacje z rodziną, pracę, pasje. Często zmusza do rezygnacji z dotychczasowego trybu życia, uniemożliwia kontynuowanie ulubionych zajęć, jest również źródłem cierpienia psychicznego i ogromnego stresu. Walka z bólem nie jest łatwa, ważne jednak, aby podjąć skuteczne kroki, ponieważ ból nieleczony przechodzi w stan przewlekły i może powodować w ciele nieodwracalne zmiany. Najczęściej występują przewlekłe bóle głowy, bóle karku, bóle krzyża, bóle stawów.

Leczeniem bólu powinien zająć się specjalista, we wszystkich większych miastach znajdują się poradnie leczenia bólu. Są tam specjaliści, którzy są lepiej przygotowani do leczenia chronicznego bólu. Bardzo ważną rolę w diagnozowaniu i leczeniu stanowi otwarta relacja terapeutyczna pomiędzy pacjentem a lekarzem. Pacjent powinien dokładnie opisać objawy i czynniki wzmagające ból, aby przygotować się do takiej wizyty trzeba odpowiedzieć sobie na pytania:

• Kiedy i jak często odczuwasz ból?
• Czy Twój ból nasila się w określonych porach dnia czy roku?
• Gdzie dokładnie zlokalizowany jest ból?
• Czy ból ma charakter kłucia, pieczenia, uciskania?
• Jak mocno Cię boli w skali od 1 do 10?
• Ile czasu trwa napad bólu?
• Jak długo ból narasta, zanim odczujesz jego największe natężenie?
• Co dzieje się przed napadem bólu?
• Jakie są inne objawy towarzyszące?
• Jakie leki lub metody wcześniej Ci pomagały?

Leczenie farmakologiczne

Leczenie farmakologiczne polega na dobraniu odpowiednich leków przeciwbólowych, które dzielimy na:

• leki nieopioidowe, takie jak: niesteroidowe leki przeciwzapalne, czyli aspiryna – najbardziej znany lek przeciwbólowy, Paracetamol;
• leki opioidowe (np. morfina, kodeina, metadon).

Przy bólu o umiarkowanej sile stosuje się leki nieopioidowe, jeżeli ból ma średnie natężenie odpowiednie będą słabe opioidy, dopiero przy silnym bólu lekarz dobiera pacjentowi mocne opioidy. Podczas używania środków przeciwbólowych należy zachować ostrożność, dokładnie zapoznać się z ulotką, sposobem dawkowania leku i możliwymi skutkami ubocznymi. Opioidy są substancjami uzależniającymi fizycznie, jednak uzależnienie psychiczne występuje u pacjentów bardzo rzadko.

Leczenie pozafarmakologiczne

Do metod leczenia pozafarmakologicznego zaliczamy:

1. Blokady układu nerwowego, których zadaniem jest przerwanie przewodnictwa w układach czuciowym i współczulnym. Jeżeli blokada jest skuteczna można wykonać zabieg neurolizy. Zabieg taki jest odwracalny, do niszczenia neuronów stosuje się najczęściej różne substancje chemiczne, najczęściej alkohol etylowy lub fenol. Jeśli blokada zostanie zastosowana odpowiednio wcześnie, może zahamować rozwój bólu przewlekłego. W leczeniu blokady stosowane są przeważnie u pacjentów z bólem nienowotworowym, natomiast neurolizy u chorych z bólem związanym z nowotworem.
2. Leczenie chirurgiczne, obejmuje zabiegi odtwórcze i neurodestrukcyjne. Zabiegi odtwórcze to najczęściej dekompresja uciśniętego nerwu albo usunięcie nerwiaka i zespolenie końców nerwu. Zabiegi neurodestrukcyjne oznaczają chirurgiczne przerwanie ciągłości obwodowych dróg przewodzenia bólu lub określonych części ośrodkowego układu nerwowego. Decyzję o leczeniu chirurgicznym podejmuje się w ostateczności, gdy przyczyna bólu jest niemożliwa do wyeliminowania, a przeciwbólowe leczenie farmakologiczne oraz inwazyjne nie przyniosły pożądanego efektu. Metody chirurgiczne niosą ze sobą ryzyko uszkodzenia także innych struktur układu nerwowego.
3. Zabiegi neuromodulacyjne polegają na stymulacji układu nerwowego, impulsami elektrycznymi za pośrednictwem elektrod wszczepionych w ciało pacjenta. Stosuje się wymienione poniżej techniki neuromodulacji:

• Techniki inwazyjne, do których zalicza się: bezpośrednią stymulację nerwów obwodowych, stymulację sznurów tylnych rdzenia kręgowego oraz stymulację motorycznej części kory mózgowej.
• Techniki nieinwazyjne, czyli przezskórna elektrostymulacja nerwów (TENS), która jest najpowszechniejszą, prostą i skuteczną metodą zarówno w walce z bólem ostrym, jak i w leczeniu przewlekłych zespołów bólowych. Ze względu na niewielką liczbę działań niepożądanych, pacjenci mogą samodzielnie wykonywać zabiegi, a w okresie zaostrzeń mogą stosować elektrostymulację w sposób ciągły.

4. Akupunkturę, która jest metodą tradycyjnej medycyny chińskiej. Punkty akupunkturowe często pokrywają się z tak zwanymi punktami spustowymi i odpowiadają miejscom zwiększonej gęstości zakończeń nerwów przewodzących doznania bólowe. Zabiegi akupunktury przeważnie powtarza się 10–12 razy w okresie do 3 miesięcy, niekiedy przedłużając czas terapii nawet do pół roku. Na punkty akupunkturowe można oddziaływać również poprzez ucisk (akupresura), ogrzewanie (moxibustion) lub stawianie baniek. Jest to technika bardzo bezpieczna, niemająca praktycznie skutków ubocznych, do dziś jednak nie wyjaśniono ostatecznie neurofizjologicznych podstaw jej działania. Naukowa ocena akupunktury jest niejednoznaczna, mimo bardzo wielu badań w tej dziedzinie.
5. Leczenie fizykalne i rehabilitację – w terapii bólu przewlekłego podstawową rolę odgrywa kinezyterapia, jest to leczenie z wykorzystaniem różnych form ruchu. Gimnastyka lecznicza umożliwia choremu aktywne współuczestniczenie w pokonywaniu bólu, poprawia jego sprawność, aktywność ruchową i co za tym idzie — również, jakości życia. Metody fizykalne polegają na wykorzystaniu czynników fizycznych, takich jak:

• Ciepło (termoterapia) – jego działanie prowadzi do obniżenia napięcia mięśniowego, czego efektem jest działanie przeciwbólowe;
• Zimno (krioterapia) – działa przeciwbólowo, przeciwgorączkowo oraz przeciwzapalnie;
• Fale świetlne (laseroterapia) – działa przeciwbólowo, przeciwzapalnie, zmniejsza obrzęki;
• Prądy lecznicze (elektroterapia) – łagodzą ból i poprawiają ukrwienie stymulowanej tkanki.

6. Leczenie psychologiczne – do metod leczenia psychologicznego należą m.in.:

• Terapia poznawczo-behawioralna, mająca na celu zmianę sposobu myślenia o bólu oraz doznań emocjonalnych, jakie wywołuje. Pacjent nabywa umiejętności dostrzegania związków pomiędzy myślami, emocjami i zachowaniem, co prowadzi do zmiany zachowania i poprawy, jakości życia;
• Terapia behawioralna, polegająca na analizie czynników nasilających lub obniżających odczuwany ból. Są to zarówno czynniki osobowościowe pacjenta jak również czynniki społeczne. Pacjent musi zrozumieć, jakie czynniki wzmacniają reakcje fizjologiczne i odzyskać poczucie kontroli nad swoim ciałem;
• Trening relaksacyjny, mający na celu powrót do równowagi pomiędzy psychicznym oraz fizycznym stanem rozluźnienia i napięcia. Osiągnięcie stanu relaksu poprzez obniżenie napięcia, wymaga regularnych ćwiczeń. Praktykowanie treningu relaksacyjnego przyczynia się znacząco do poprawy komfortu życia.

Wielokierunkowa skuteczna terapia chorych z bólem przewlekłym, jest konieczna. Powinna uwzględniać nie tylko aspekt somatyczny, ale także psychologiczny, społeczny i prowadzić do poprawy, jakości życia pacjentów, uśmierzenia bólu oraz towarzyszących mu objawów. Pacjenci powinni mieć świadomość, że odpowiednio dobrane leki, metody alternatywne i zadbanie o zdrowy styl życia pomagają kontrolować ból.

Źródła:

Jan Dobrogowski, Niefarmakologiczne metody leczenia bólu, „Polski Przegląd Neurologiczny”, 2007, tom 3, nr 4.

http://wygrajmyzbolem.pl/