Higiena intymna u dzieci i młodzieży z niepełnosprawnościami

O higienę intymną należy dbać zawsze – niezależnie od płci, wieku czy poziomu sprawności. Narządy płciowe są nieustannie narażone na przegrzewanie i nadmierną wilgotność, co sprzyja nie tylko poczuciu dyskomfortu, ale też rozwojowi szkodliwych drobnoustrojów, które mogą przyczynić się do wystąpienia infekcji i zakażeń. Warto mieć świadomość, że niekorzystna jest zarówno niedostateczna, jak i nadmierna dbałość o higienę intymną.
Aby odpowiednio o nią zadbać, należy wziąć pod uwagę wiele aspektów jak chociażby utrzymanie czystości, właściwy dobór kosmetyków, bielizny, a w przypadku dzieci i osób z niepełnosprawnościami także pieluch czy pieluchomajtek.

Jak dbać o higienę miejsc intymnych w przypadku osób z niepełnosprawnościami?

Przede wszystkim należy podkreślić, iż dbanie o miejsca intymne u osób z niepełnosprawnościami nie różni się znacznie od profilaktyki wśród osób pełnosprawnych. Jednak w przypadku tak zróżnicowanej grupy osób, o bardzo różnych ograniczeniach i potrzebach wsparcia, higiena miejsc intymnych powinna wiązać się ze szczególną uważnością. U osób z niepełnosprawnością ruchową może dochodzić chociażby do otarć naskórka i konieczności częstszego podmywania okolic intymnych, zwłaszcza jeśli dodatkowo występuje np. nietrzymanie moczu czy kału. Często pojawia się także potrzeba korzystania z wyrobów chłonnych (takich jak pieluchy, czy pieluchomajtki). Jako że skóra okolic intymnych narażona jest wówczas na częsty kontakt z czynnikami drażniącymi, zawartymi w moczu i kale, powinna być odpowiednio oczyszczana i zabezpieczana przy każdej zmianie środków higienicznych. U osób o ograniczonej mobilności, wymagających wsparcia w czynnościach pielęgnacyjnych, a także u osób z problemem nietrzymania moczu, szczególnie ważna jest obserwacja skóry okolic intymnych, co może zapobiec niebezpiecznym zmianom: odparzeniom czy odleżynom.

Higiena intymna u dzieci

Dbając o właściwą higienę intymną u dzieci, należy zwrócić uwagę na kilka istotnych kwestii: 

• Częstotliwość zmiany środków higienicznych – zmieniać co 3-4 godziny, a w przypadku zabrudzenia niezwłocznie oczyścić okolice intymne i założyć nową pieluszkę (by uniknąć odparzeń).
• Odpowiednia bielizna – starsze dzieci powinny nosić wyłącznie bawełnianą bieliznę. Dotyczy to również pozostałej części garderoby, tj.: rajstop czy spodni, które powinny być wykonane z naturalnych materiałów, aby zapewnić jak najlepszą wentylację. Bieliznę należy zmieniać codziennie. W przypadku jej zabrudzenia – częściej.
• Częstotliwość mycia – okolice intymne powinny być myte codziennie. Zaleca się częste podmywanie. Jednorazowe, nawilżane chusteczki nie są w stanie zapewnić tak dokładnego oczyszczenia, jak mycie przy użyciu wody.
• Akcesoria do mycia – najlepiej jednorazowe, bawełniane waciki, miękka, bambusowa pieluszka (którą pierzemy po każdym użyciu) lub własna, czysta ręka. W higienie intymnej nie należy stosować gąbek.
• Woda – w przypadku mycia okolic intymnych czysta woda jest najlepszym rozwiązaniem.
• Kosmetyki – nieodpowiednie są mydła o silnie zasadowym pH (w tym szare mydło), które nadmiernie wysuszają skórę i śluzówkę, co prowadzi do podrażnień. Można zastosować preparaty, które posiadają bezpieczny skład (bez alkoholu, barwników i substancji zapachowych) lub są przeznaczone do higieny intymnej.
• Kremy i maści – po umyciu i osuszeniu skóry, niemowlętom i dzieciom noszącym pieluszki zalecane jest smarowanie krocza, pachwin i okolic odbytu kremami lub maściami o właściwościach natłuszczających i nawilżających.
• Nawilżane chusteczki jednorazowe – są wygodne i łatwe w użyciu, jednak nie zastępują dokładniejszego mycia wodą, nie należy używać ich zbyt często, bo mogą prowadzić do infekcji intymnych[1]. 

Mycie i pielęgnacja miejsc intymnych

Podstawowym pytaniem dotyczącym higieny miejsc intymnych jest – jak myć okolice intymne? W przypadku samodzielnego mycia okolic intymnych najlepsza będzie po prostu ręka. Jeśli jesteśmy osobą wspierającą w myciu dobrze jest użyć jednorazowych, bawełnianych wacików. Z kolei stosowanie gąbek jest niewskazane, ponieważ w ich strukturze mogą gromadzić się bakterie, a pocieranie nimi może podrażnić delikatną skórę. U starszych dziewczynek okolice intymne powinny być myte przy użyciu delikatnego strumienia czystej wody co najmniej raz dziennie. Ważne, by temperatura wody była zbliżona do temperatury ciała.

Mycie miejsc intymnych odbywa się w kierunku od narządów płciowych do odbytu, aby zapobiegać przenoszeniu bakterii w kierunku narządów płciowych i tym samym zmniejszać ryzyko infekcji intymnych.[2] Podczas mycia miejsc intymnych należy uwzględnić również różnicę wynikającą z odmiennej budowy anatomicznej narządów płciowych dziewczynek i chłopców.

Higiena intymna u dziewcząt – kluczowe zasady:

• Właściwy kierunek mycia – mycie od wzgórka łonowego w kierunku odbytu. Ta zasada obowiązuje podczas kąpieli, podmywania, podcierania, a także osuszania.
• Technika mycia – można bardzo delikatnie rozchylić wargi sromowe większe i ostrożnie przemyć je wacikiem nasączonym wodą. Trzeba jednak pamiętać, iż nie wolno wprowadzać wacika w głąb pochwy, gdyż myje się wyłącznie zewnętrzne narządy płciowe. Nie wolno także pocierać ręcznikiem okolic intymnych, a jedynie lekko przykładać materiał, by sam wchłonął wodę. 
• Podpaski – w przypadku osób menstruujących należy również zwrócić uwagę na podpaski stosowane w trakcie miesiączki. Z pewnością warto korzystać z tych, które już zostały sprawdzone, są wygodne i nie powodują alergii. 

Higiena intymna u chłopców – kluczowe zasady:

• Odciąganie napletka – podczas mycia okolic intymnych  (począwszy od starszych niemowląt) można delikatnie odciągnąć napletek, odsłaniając ujście cewki moczowej, ale tylko do pierwszego oporu. Zawsze po zakończeniu czynności pielęgnacyjnych ponownie go naciągamy. U większości chłopców całkowite odsłonięcie napletka jest możliwe w wieku około 4 lat. 
• Technika mycia – mycie najlepiej rozpocząć od pachwin w kierunku penisa i moszny, na końcu zaś okolice odbytu. Podczas zabiegów higienicznych należy uwzględnić wszystkie zakamarki wokół worka mosznowego i obszar pod prąciem, gdyż są to miejsca, w których skóra najłatwiej ulega odparzeniom. Następnie zaleca się rozprowadzenie kremu ochronnego. 

Środki do pielęgnacji okolic intymnych

Na rynku istnieje różnorodna gama środków do pielęgnacji miejsc intymnych. Na co należy zwrócić uwagę, wybierając jeden z nich? Przede wszystkim istotny jest bezpieczny skład (bez alkoholu, barwników i substancji zapachowych). W przypadku dziewczynek po 3 roku życia można korzystać z łagodnych płynów do higieny intymnej (pod warunkiem, iż są one dopuszczone do użytku w tej grupie wiekowej). Odpowiednia pielęgnacja skóry, połączona ze stałą obserwacją jej stanu, stanowi ważny element profilaktyki przeciwodleżynowej i przeciw odparzeniowej. Warto więc pamiętać by po każdym oczyszczeniu skóry pośladków i okolic intymnych, przed założeniem wyrobu chłonnego, nałożyć na narażone partie ciała odpowiedni krem ochronnym.

Do pielęgnacji zdrowej skóry wystarczy maść o prostym składzie (np. na bazie lanoliny lub wazeliny z dodatkiem naturalnego oleju, np. lnianego). W pielęgnacji miejsc intymnych świetnie sprawdzi się również maść z alantoiną, która działa łagodząco na drobne podrażnienia.  W przypadku odparzeń należy sięgnąć po specjalistyczny produkt, który w skuteczny sposób będzie łagodził stan zapalny. Preparaty te ze względu na swój skład (np. wysuszający tlenek cynku) nie są odpowiednie do codziennej, rutynowej pielęgnacji. Należy pamiętać, aby wszystkie maści i kremy nanosić cienką warstwą, by skóra mogła oddychać. 

Niewłaściwe dbanie o higienę – realne zagrożenia

Niewłaściwa pielęgnacja okolic intymnych dziewczynek może prowadzić m.in.: do infekcji intymnych, zakażeń układu moczowego, podrażnień i odparzeń skóry, alergii kontaktowych, a nawet do wtórnych nieprawidłowości anatomicznych tj.: synechii czyli sklejenia warg sromowych. Z kolei u chłopców przy niedostatecznej higienie i pielęgnacji okolic intymnych (zabrudzenie kałem, ciasne i mokre pieluszki, podrażnienie przez środki myjące czy nawilżane chusteczki, drobnoustroje oraz urazy, spowodowane np. zbyt forsownym odciąganiem napletka) może dojść do zapalenia napletka lub prącia[3]. Dlatego dbanie o higienę miejsc intymnych jest  ważnym aspektem wpływającym na zdrowie i dobre samopoczucie. W myśl powiedzenia, iż zdecydowanie lepiej zapobiegać niż leczyć – warto zwrócić uwagę na odpowiednią profilaktykę, czyli prawidłową codzienną higienę i pielęgnację narządów płciowych.

Bibliografia:

1. Dmoch-Gajzlerska E. dr hab. n. med. prof. WUM,   Jak dbać o higienę intymną? [w:]https://www.sekson.pl/jak-dbac-o-higiene-intymna/?fbclid=IwAR0lEoyXa5pDA7zTjto8RCEqU4xnirakYsMah51iV2e8tYm_x4aihrtFB9o (dostęp: 20 stycznia 2023).
2. Gwóźdz E., Higiena intymna u dzieci – jak robić to prawidłowo? [w:] https://gemini.pl/poradnik/dziecko/higiena-intymna-u-dzieci-jak-robic-to-prawidlowo/ (dostęp: 21 stycznia 2023).
3. Higiena intymna kobiet i mężczyzn – jak dbać o higienę miejsc intymnych? [w:] https://apteline.pl/artykuly/higiena-intymna-kobiet-i-mezczyzn-jak-dbac-o-higiene-miejsc-intymnych (dostęp: 19 stycznia 2023).
4. Higiena intymna dzieci. Jak dbać o dziewczynki? [w:] ://www.zikodlazdrowia.org/blog/higiena-intymna-dzieci-jak-dbac-o-dziewczynki/ (dostęp: 20 stycznia 2023).
5. Higiena intymna u chłopców [w:] https://etermed.pl/higiena-intymna-u-chlopcow/#ixzz7rCXjhhMH (dostęp: 21 stycznia 2023).
6. Mycie i pielęgnacja okolic intymnych [w:]https://damy-rade.info/opieka-w-domu-2/jak-opiekowac-sie-osoba-przewlekle-chora-w-domu/przewlekle-chory-w-domu/mycie-i-pielegnacja-okolic-intymnych (dostęp: 19 stycznia 2023).

[1] Więcej o problemach intymnych u dzieci można przeczytać na: https://gemini.pl/poradnik/dziecko/higiena-intymna-u-dzieci-jak-robic-to-prawidlowo/

[2] Więcej o technice mycia miejsc intymnych można przeczytać na : https://damy-rade.info/opieka-w-domu-2/jak-opiekowac-sie-osoba-przewlekle-chora-w-domu/przewlekle-chory-w-domu/mycie-i-pielegnacja-okolic-intymnych

[3] Więcej o higienie miejsc intymnych u chłopców można przeczytać na: https://etermed.pl/higiena-intymna-u-chlopcow/#ixzz7rCXjhhMH