Łyżwiarstwo figurowe w rehabilitacji pacjentów z niepełnosprawnością ruchową

Ostatnimi czasy obserwujemy wyraźną zmianę w podejściu do uprawiania różnych sportów przez osoby z niepełnosprawnościami. Pojawiają się one na siłowniach, na zajęciach zorganizowanych, sięgają coraz chętniej po dyscypliny, które – wydawałoby się – są dla nich niedostępne. Także po łyżwiarstwo.

Za granicą można spotkać programy nauczania łyżwiarstwa, adaptowane dla potrzeb osób z niepełnosprawnościami ruchowymi, jak chociażby kanadyjski program SkateABLE, wykorzystujący specjalnie przeszkolonych trenerów i wolontariuszy oraz specjalny sprzęt: łyżwy projektowane do używania razem z ortezami albo do zmienionej budowy stopy, a także pomoce ortopedyczne jak balkoniki (nie mające nic wspólnego z popularnymi „pingwinkami” używanymi przez dzieci) lub nawet balkoniki z uprzężą w środku. Pozwala to na naukę jazdy i zabawę na lodzie osób z różnymi niepełnosprawnościami ruchowymi.

Zainspirowani działaniami Kanadyjczyków – a także własnymi doświadczeniami na lodzie – postanowiliśmy dać naszym podopiecznym możliwość nauczenia się podstaw tego pięknego sportu. A przy okazji dobrej zabawy, sprytnie przemycaliśmy rehabilitację.

Z punktu widzenia rehabilitacyjnego, łyżwiarstwo – jako sport wymagający harmonijnego rozwinięcia wszystkich cech motorycznych człowieka – jest bardzo dobry dla pacjentów z wszelkiego rodzaju schorzeniami, a szczególnie neurologicznymi. Wspaniale kształtuje równowagę. Stanie na płozie łyżwy zmniejsza płaszczyznę podporu ok. 60 razy w stosunku do stania na całej stopie – i mówimy tu o staniu na dwóch nogach. Jazda na łyżwach wymaga symetrycznego pełnego obciążania prawej i lewej nogi. Jest to duży problem dla osób z jednostronnymi porażeniami, np. po udarach, gdzie bardzo często ciało „ucieka” z porażonej strony. Obciążenie nogi połączone jest zawsze z przemieszczeniem środka ciężkości nad nogę podporową, ponieważ druga musi być wolna – do wykonania odepchnięcia. Pozycje łyżwiarskie oraz specyfika sposobu poruszania się na lodzie wymusza na ludzkim ciele zupełnie prawidłowy wzorzec. Lekko ugięte kolana, biodra otwarte, aktywne mięśnie pośladków, kolana zrotowane na zewnątrz, pracujące mięśnie odwodziciele. Pomimo tego, że stopa zamknięta jest w sztywnym bucie łyżwiarskim, cały czas pracuje, np. podczas przejścia z krawędzi zewnętrznej na wewnętrzną (i odwrotnie). Zmęczone mięśnie stóp podczas jazdy to żadna nowość. Ciągła praca stawów kolanowych poprawia ich wytrzymałość na obciążanie. Warto wspomnieć o dostojnej, pełnej gracji wyprostowanej sylwetce człowieka w trakcie jazdy na łyżwach. Utrzymanie się na lodzie wymaga bardzo dużej pracy mięśni brzucha i grzbietu, wyprostowania pleców, a środowisko lodowej tafli bardzo szybko to weryfikuje. Pacjenci często mają problem z prawidłowym napięciem mięśni „centrum” (ang. core) ciała, co powoduje szereg problemów: od dolegliwości bólowych po nasilanie się spastyczności.

Nauka jazdy na lodzie wyrabia pewność siebie. Jeśli jesteś w stanie poradzić sobie na lodzie na cienkiej płozie to oblodzony chodnik zimą, pokonywany w butach, nie jest barierą nie do przejścia. Upadek „zaliczony” pod okiem terapeuty przestaje przerażać i już wiadomo, jak sobie z nim poradzić. A pokonanie bariery strachu przed nieznanym środowiskiem po raz kolejny umacnia Cię w stwierdzeniu, że możesz zdecydowanie więcej niż ci się wydaje.

Jazda na łyżwach jest jedną z tych zimowych przyjemności, którymi można się cieszyć niezależnie od wieku i kondycji fizycznej. Gorąca czekolada, muzyka na lodowisku, wspólne wyjście tam ze znajomymi, a to wszystko w śnieżnej atmosferze zbliżających się świąt – czego chcieć więcej? Miejmy nadzieję, że wraz ze zmianami w myśleniu o sportach osób z niepełnosprawnościami, będziemy mogli zobaczyć na lodowiskach coraz więcej osób z kulami, balkonikami, w asyście fizjoterapeutów czy trenerów – uczących się jeździć i cieszących się jazdą. Oby tylko sezon zimowy był długi, lód gładki, a płozy ostre. Do zobaczenia na lodzie!

Źródła:

1. W. Starosta, Metodyka nauczania i technika łyżwiarstwa.
2. W. Starosta, Łyżwiarstwo figurowe dla wszystkich.
3. https://skateable.ca/
4. http://www.glidingstars.org/