Neurofeedback – skuteczny trening mózgu

EEG Biofeedback (z ang. EEG – elektroencefalograf, biofeedback – biologiczne sprzężenie zwrotne), znany również jako Neurofeedback jest stosunkowo młodą formą neurorehabilitacji, łączącą w sobie elementy psycho- i neurofizjoterapii.

Przy użyciu dwóch współpracujących ze sobą zestawów komputerowych monitorowana i trenowana jest czynność bioelektryczna wytwarzana przez pracujący mózg. Metoda ta polega na dostarczaniu badanemu takiej informacji zwrotnej (feedback), która mówi o jego aktualnych zmianach między stanem psychicznym, a czynnością neurofizjologiczną mózgu. To zjawisko daje osobie poddawanej treningowi wiedzę kiedy wzrasta aktywność jego mózgu w pożądanej czynności fal mózgowych, a kiedy przeważają pasma niepożądane. Mając wpływ na własny obraz EEG badany może nauczyć się rozpoznawania reakcji mózgu, przez co możliwa jest taka modyfikacja pracy, aby jej efekty były optymalne.

EEG Biofeedback, będący formą biofeedbacku, wykorzystuje do monitorowania i trenowania czynność bioelektryczną, wytwarzaną przez pracujący mózg. Podstawą treningu jest wykorzystanie tzw. „plastyczności mózgu”, która polega na zdolności neuronów do trwałych przekształceń funkcjonalnych.

Procesy chorobowe mózgu zaburzają funkcjonowanie poszczególnych pól, co wywołuje zaburzenie funkcji przez nie kontrolowanych. Najlepszą metodą do oceny funkcji poszczególnych części mózgu jest badanie EEG (elektroencefalograficzne), rejestrujące czynność bioelektryczną mózgu przy pomocy elektrod, które umieszczone są na powierzchni głowy. Dla każdego stanu fizjologicznego jak i patologicznego w zapisie EEG pojawiają się odpowiednie fale. Zmiana fal z „negatywnych” na „pozytywne” (częstości ich występowania) powoduje, że stan kliniczny pacjenta ulega poprawie.

Zastosowanie metody EEG Biofeedback w rehabilitacji OUN (Ośrodkowego Układu Nerwowego) ma wysoką efektywność w uszkodzeniach, które wynikają z przyczyn organicznych:

• niedokrwienne udary mózgu
• wylewy krwi do mózgu (udary krwotoczne)
• urazy powypadkowe
• problemy neurologiczne (m.in. wczesny Alzheimer)
• interwencje neurochirurgiczne (z różnych przyczyn)

W wyniku treningów Neurofeedbacku, przywracane są utracone funkcje intelektualne. Zaraz po udarze inne części mózgu, znajdujące się najczęściej w sąsiedztwie uszkodzonego obszaru, przejmują czynności tych uszkodzonych poprzez tworzenie nowych neurologicznych połączeń. Efektywność terapii zależy ściśle od czasu jej rozpoczęcia – im wcześniej rozpocznie się rehabilitację, tym lepsze będą jej efekty oraz większe wykorzystanie możliwości kompensacyjnych OUN.

Metoda ta jest także skuteczna w przypadku:

• zaburzeń pamięci, przede wszystkim krótkotrwałej
• zaburzeń koncentracji uwagi
• zaburzeń funkcji poznawczych (m.in. mowy, pisania, czytania)
• chwiejności emocjonalnej

Neurofeedback stosowany jest również z powodzeniem u ludzi zdrowych. Trening może z jednej strony zwiększyć oraz polepszyć funkcje poznawcze, a z drugiej zrelaksować, wyciszyć lęk i agresję, a także polepszyć zdolność do współpracy z innymi ludźmi. W wyniku treningu poprawia się również pamięć i koncentracja, zwiększa się kreatywność i pozytywne myślenie, polepsza się samopoczucie, a także zwiększa się potencjał umysłowy. Następuje również lepsza integracja ciała i umysłu.

W trakcie przeprowadzanej sesji treningowej badana czynność bioelektryczna mózgu jest wzmacniana i zapisywana analogowo. Podlega obróbce cyfrowej w celu klasyfikacji do poszczególnych pasm częstotliwości fal mózgowych. Pasma te prezentowane są liczbowo i graficznie na monitorze terapeuty, natomiast pacjent obserwuje na swoim monitorze przetworzony przez odpowiednie oprogramowanie efekt, pod postacią zapisu graficznego wideogry. Badany widzi czynność bioelektryczną swojego mózgu pod postacią samochodu, piłki, samolotu, czy rzeki w ruchu i uczestniczy w grze wyłącznie przez własne myśli, bez klawiatury czy joysticka – kierując piłkę, samochód, czy rzekę, siłą woli. Dostaje zadanie, np. przejechać tor samochodem wyścigowym jak najszybciej, zostawiając w tyle inne auta. Udaje mu się to, jeśli jego mózg pracuje na odpowiednich falach. Dzięki sprzężeniu zwrotnemu pacjent otrzymuje ciągłą informację o swoim aktualnym stanie i wynikach. Terapeuta przy pomocy operatywnego nagradzania stymuluje pożądane i hamuje niepożądane pasma fal mózgowych, zależnie od rodzaju treningu. Mózg, chcąc powtórzyć sukces, uczy się jak osiągać pożądane częstotliwości. Jeśli się tego nauczy, ilość fal negatywnych się zmniejsza, co oznacza to powodzenie terapii.

Trening powinien być nadzorowany przez lekarza specjalistę (elektroencefalografistę), a przeprowadzany przez przeszkolonego terapeutę, ponieważ trening przeprowadzony przez niekompetentne osoby, może wywołać negatywne skutki, takie jak napad padaczkowy. Jednakże Neurofeedback jest w pełni bezpiecznym i bardzo wszechstronnym treningiem, który jest stosowany z powodzeniem od wielu lat zarówno w Ameryce, jak i w Europie. W Polsce metoda ta nie jest jeszcze tak rozwinięta, lecz powoli zdobywa coraz większą popularność. Gdy środki farmakologiczne przestają przynosić efekty, ludzie zaczynają szukać innych, skutecznych form leczenia. Taką formą jest właśnie EEG Biofeedback, który może także stanowić pomoc lub „zastępczą rękę” w rehabilitacji.

Schemat działania EEG Biofeedback:
1. Emitowane fale mózgowe są rejestrowane przez elektrody na głowie trenującego. 2. Sygnały przetworzone przez głowicę EEG odbierane są na monitorze zarówno trenera (3.), jak i badanego (4.), lecz widziane są w zupełnie innej formie. 5. Bodźce wzrokowe oraz dźwiękowe w postaci zdobywanych punktów są informacją zwrotną dla trenującego mózgu, że pracuje w pożądanej częstotliwości.          

Opracowała: Ewelina Dobroczyńska