Pozytywne aspekty wynikające ze zmiany fizjoterapeuty w kontekście wypalenia zawodowego fizjoterapeuty i pacjenta

Wypalenie zawodowe to zagadnienie, wokół którego obecnie podejmowane są liczne dyskusje. Syndrom wypalenia zawodowego stał się kolejną chorobą cywilizacyjną, która dotyka współczesne społeczeństwo. Temat ten jest na tyle istotny, iż w czerwcu 2019 roku WHO wpisało wypalenie zawodowe do Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD (która obowiązuje od 1 stycznia 2022 roku).

Wypalenie zawodowe – nie ignoruj objawów!

Objawy wypalenia zawodowego mogą być na tyle silne, iż nie pozwalają na codzienne wykonywanie zawodowych obowiązków. Z kolei brak jakichkolwiek działań i reakcji może spowodować, iż pracownik może popełnić błędy, skutkujące dotkliwymi konsekwencjami. Pierwszą oznaką wypalenia zawodowego jest ogromne zmęczenie fizyczne i psychiczne. Jednakże owe zmęczenie jest dość osobliwego rodzaju. Wpływa na nie możliwość realizacji projektów i zadań, poprzez deficyty energii oraz problemy w funkcjonowaniu poznawczym. Pracownik dotknięty wypaleniem zawodowym zaczyna przyjmować postawę minimalistyczną – podejmuje tylko działania konieczne, przejawia niechęć do wszelkich innowacji oraz doświadcza trudności w relacjach interpersonalnych.

Najczęściej problem wypalenia zawodowego dotyka osoby pracujące w zawodach wymagających bliskich kontaktów interpersonalnych takich jak: psycholodzy, psychiatrzy, lekarze, pielęgniarki, nauczyciele, pracownicy społeczni, policjanci, urzędnicy oraz osoby pracujące w bliskim i bezpośrednim kontakcie z innymi ludźmi. Ten problem dotyczy również fizjoterapeutów. Codzienny kontakt z pacjentami cierpiącymi z powodu różnych dolegliwości oraz ogromna odpowiedzialność mogą po jakimś czasie stać się zbyt przytłaczające. Należy również wziąć pod uwagę, że prawidłowe wykonywanie obowiązków zawodowych fizjoterapeuty wymaga wchodzenia w bliskie relacje pacjent – terapeuta oraz rodzina pacjenta – terapeuta. Ponadto przez czas trwania rehabilitacji (który wynosi średnio od kilku tygodni do kilku miesięcy), wymagane jest duże zaangażowanie i motywacja obu stron. Złe warunki pracy, przeciążenie, brak czasu i wypalenie zawodowe fizjoterapeuty może więc wpłynąć nie tylko na efektywność terapii, ale również (w ujęciu długoterminowym) na jakość życia i samodzielność pacjenta.

Biorąc pod uwagę, iż kondycja psychiczna i fizyczna danego fizjoterapeuty borykającego się z wypaleniem zawodowym nie jest dobra, to nie posiada on odpowiedniej ilości empatii, cierpliwości oraz chęci do pomagania pacjentom. Z kolei sam pacjent również może przyczyniać się do pogłębiania tego syndromu. Pacjent, który uczęszcza na rehabilitację bardzo często zmaga się z bólem fizycznym i emocjonalnym. Często zupełnie nieświadomie przekazuje swoje negatywne emocje fizjoterapeucie. Stąd też istotne jest nastawienie pacjenta. Zazwyczaj pacjenci nie mają w ogóle świadomości tego, że są trudni w relacji, nieprzyjemni albo niecierpliwi.

Wpływ wypalenia zawodowego fizjoterapeuty na pacjenta – czy zmiana jest dobra?

Również pacjent odreagowuje na fizjoterapeucie swoje tłumione emocje. Długotrwałe gromadzenie emocji i długotrwały stres przyczyniają się do poczucia przeciążenia nadmiarem pracy, zmęczenia, rozczarowania – co stanowi ostatnią prostą do wypalenia zawodowego. Zdarza się, że fizjoterapeuci odczuwają pewnego rodzaju lekceważenie swoich starań. Przekazując pacjentowi swoją energię, poświęcając mu swój czas, często spotykają się z brakiem współpracy i nie stosowaniem się do zaleceń.

Co zrobić w sytuacji, kiedy jako pacjent zauważamy pierwsze oznaki wypalenia zawodowego fizjoterapeuty lub gdy sami nie potrafimy dłużej z nim współpracować? Rozsądną decyzją wydaje się zmiana fizjoterapeuty. Co dobrego może wyniknąć z takiej decyzji? Przede wszystkim będziemy mieć do czynienia z osobą, która może posiadać większe pokłady energii i zaangażowania w zakresie wykonywanej pracy. Inne spojrzenie oraz inna technika może przyczynić się do progresu w trakcie procesu rehabilitacji. Ponadto wpłynie to korzystnie na pacjenta, który mógł odczuwać monotonie w trakcie poprzedniej rehabilitacji. Dlatego, jeżeli zauważymy, że rehabilitacja nie przynosi oczekiwanych rezultatów (pomimo naszego pełnego zaangażowania) – warto zastanowić się, czy zmiana w tym przypadku nie będzie bardziej korzystna zarówno dla nas jak i fizjoterapeuty.

Opracowano na podstawie:

1. Borkowski, T., Życie to nie tylko mój zawód – życie to jestem Ja!, Biuletyn informacyjny krajowej izby fizjoterapeutów Głos fizjoterapeutów, 2018(3): 5-10.
2. Czechowicz, E., L4 na wypalenie zawodowe od 2022 r. Nowa jednostka chorobowa
   w ICD [w:] https://www.pit.pl/aktualnosci/l4-na-wypalenie-zawodowe-od-2022-r-nowa-jednostka-chorobowa-w-icd-1006041 (dostęp 17 czerwca 2022)
3. Kestemont, P., Wypalenie zawodowe Zagrożenie czy szansa? [w:] https://psychologiawpraktyce.pl/artykul/wypalenie-zawodowe (dostęp 18 czerwca 2022)
4. Kraczla, M., Wypalenie zawodowe jako efekt długotrwałego stresu [w:] https://www.humanitas.edu.pl/resources/upload/dokumenty/Wydawnictwo/Zarzadzanie_zeszyt/Zarz%202_2013%20podzielone/Kraczla.pdf (dostęp 18 czerwca 2022)
5. Mikołajewska E., Stres związany z pracą i wypalenie zawodowe u fizjoterapeutów – przegląd literatury, Medycyna Pracy 2014;65(5): 693–701.
6. Wypalenie zawodowe u fizjoterapeutów [w:] https://efizjoterapia.pl/blog/fizjoterapia/wypalenie-zawodowe-u-fizjoterapeutow