Praca marzeń. Czy to jest możliwe?

Współczesna gospodarka i rynek pracy cechują się bardzo dużą dynamiką i elastycznością. Zmiany dokonują się zarówno po stronie pracodawców, jak i pracowników oraz kandydatów do pracy. Rozwój zawodowy w dzisiejszym świecie opiera się na indywidualnym projektowaniu ścieżek kariery. Z jednej strony wymaga to dużej elastyczności ze strony jednostki – umiejętności planowania, uczenia się, radzenia sobie w nowych sytuacjach i chęci ponoszenia ryzyka. Z drugiej strony skłania pracodawców do poszukiwania efektywnych narzędzi zatrudnienia, dostosowanych do indywidualnych potrzeb człowieka. Szczególnie istotne jest to w odniesieniu do grup, które są dyskryminowane na rynku pracy, w tym osób z ograniczeniami sprawności.

Między stabilizacją zdrowia a stagnacją zawodową

Podjęcie pracy przez osoby z niepełnosprawnościami jest warunkiem pełnej i pomyślnie zakończonej kompleksowej rehabilitacji. Zaangażowanie w proces leczenia jest niezbędne do poprawy stanu zdrowia i sprawności, ale zyskanie stabilizacji w tym zakresie to sygnał, by na nowo zdefiniować swoją rolę zawodową i poszukać swojego miejsca na rynku pracy. Praca daje poczucie niezależności, bezpieczeństwa i możliwość zaspokajania własnych potrzeb. Dzięki niej nabywamy nowych doświadczeń i umiejętności, nawiązujemy kontakty z innymi, zyskujemy poczucie istotności własnego działania i bycia potrzebnym. W końcu realizując różnorodne zadania i osiągając konkretne cele, rezultaty, sukcesy, praca przyczynia się do wzmocnienia samooceny, poczucia własnej skuteczności, satysfakcji i spełnienia. 

Żyłka do rozwoju

Poczucie stabilności finansowej czy samorealizacji zawodowej najłatwiej osiągnąć w pracy zgodnej z możliwościami i predyspozycjami danej osoby. Wrodzone talenty, umiejętności i preferencje pozytywnie przekładają się na efekt końcowy wykonywanych zadań. Są podstawą większej satysfakcji i budują zaangażowanie.

Predyspozycje zawodowe określa się mianem wrodzonych cech związanych ze zdolnościami i skłonnościami człowieka, które są przydatne do wykonywania określonego zawodu. Każdy posiada inną konfigurację dominujących cech charakteru. Przykładowo, osoby, które z natury są praktyczne, dokładne, rzetelne, działają w sposób uporządkowany, dobrze odnajdą się w takich zawodach jak pracownik administracyjny, księgowy, urzędnik, archiwista. Osoby lubiące kontakt z ludźmi i pomoc innym, empatyczne, otwarte oraz odpowiedzialne najlepiej sprawdzą się w pracy jako psycholog, fizjoterapeuta, doradca klienta lub bibliotekarz.

John Lewis Holland, amerykański psycholog, wyróżnił sześć typów osobowości zawodowych:

• typ realistyczny –  cechuje osoby, które dobrze czują się w pracy z narzędziami, maszynami;
• typ badawczy – poszukuje prawdy o otaczającym świecie, ma zdolności matematyczne i naukowe;
• typ artystyczny – preferuje zajęcia kreatywne, świetnie sprawdzi się w tworzeniu, wyrażaniu siebie poprzez różne formy takie jak: taniec, aktorstwo, pisanie;
• typ społeczny – to osoby skupione na pomocy innym, lubią edukować;
• typ przedsiębiorczy – charakteryzuje osoby nastawione na zysk, motywują innych, są przekonywujący, mają predyspozycje do zarządzania;
• typ konwencjonalny – lubi pracę z danymi, porządkuje je, nadaje strukturę, w swoim działaniu kieruje się ustalonymi zasadami, procedurami i instrukcjami przełożonych.

W Fundacji Grupy ERGO Hestia Integralia każda osoba z niepełnosprawnością może wykonać test Hollanda i inne testy predyspozycji zawodowych podczas spotkania z doradcą zawodowym. Znajomość swoich mocnych stron jest kluczowa w planowaniu ścieżki zawodowej i podjęciu pracy, w której sprawdzimy się najlepiej.

Odkrycie potencjału zawodowego pozwala na wybór kierunku kształcenia lub zawodu, który jest najbardziej adekwatny do posiadanych talentów i zdolności. Podejmując decyzję o rodzaju wykonywanej pracy, należy wziąć pod uwagę również stan zdrowia, w tym przeciwwskazania zdrowotne. Jeśli ze względu na chorobę lub inne trudności w funkcjonowaniu klient/ klientka nie może spełniać się w wymarzonym zawodzie, rozważamy wówczas inne opcje – najbardziej zbliżone do upragnionej pracy. Warto pamiętać o tym, że o braku przeciwwskazań do wykonywania określonego zawodu decyduje wyłącznie lekarz medycyny pracy, nie komisja orzekająca o stopniu niepełnosprawności.

Elżbieta Wojciszke, doradczyni zawodowa z Fundacji Integralia.

Indywidualne podejście

Doradca zawodowy pomaga osobie z niepełnosprawnością poznać siebie w sposób obiektywny, uwzględniając mocne strony oraz obszary do zmiany. Po ustaleniu celów zawodowych w kolejnych krokach jego rolą jest wsparcie w poszukiwaniu pracy i przygotowaniu się do procesu rekrutacyjnego. Odpowiada na pytania dotyczące momentu ujawnienia informacji o niepełnosprawności pracodawcy oraz pomaga w radzeniu sobie z obawami związanymi z akceptacją przez współpracowników, wejściem w rolę pracowniczą i ewentualnymi niepowodzeniami w pracy. Rozważa zagrożenia związane z utratą korzyści finansowych wynikających ze statusu osoby z niepełnosprawnością oraz utratą innych korzyści związanych z rolą osoby z niepełnosprawnością w rodzinie.

W naszej pracy ważna jest maksymalna indywidualizacja podejścia. W ramach tego samego typu jednostek chorobowych często pojawiają się różne trudności w codziennym funkcjonowaniu. Problemy zdrowotne występujące w sferze fizycznej niejednokrotnie wpływają na sposób postrzegania rzeczywistości. Kształtują się osobiste przekonania i bariery psychologiczne. Aby skutecznie współpracować z osobą z niepełnosprawnością, warto poznać i zrozumieć jej sposób widzenia świata i oceny występujących zjawisk.

Marta Górecka, doradczyni zawodowa w Fundacji Grupy ERGO Hestia Integralia

W Fundacji Integralia wspieramy osoby z niepełnosprawnościami w wejściu lub powrocie na rynek pracy. Ułatwiamy rozpoczęcie pracy po dłuższej przerwie, przebranżowienie oraz podjęcie pierwszego zatrudnienia. W tym procesie pomagamy klientom i klientkom oddzielić ich własne potrzeby od nierealnych oczekiwań. Wynikają one zazwyczaj z braku odniesienia lub mniejszych doświadczeń w funkcjonowaniu społecznym. Kształtujemy w ten sposób konstruktywne podejście oraz budujemy zaangażowanie w proces poszukiwania pracy.

Praca zdalna dla każdego?

Pracodawcy są coraz bardziej otwarci na zatrudnianie osób z niepełnosprawnościami, a rynek pracy stwarza wiele perspektyw rozwoju. Jednak możliwości te nie są nieograniczone. W dążeniu do pracy dającej spełnienie i satysfakcję warto wiedzieć, jakie rozwiązania dotyczące zatrudnienia są najlepszą odpowiedzią na indywidualne potrzeby pracowników.

Praca zdalna to jeden z najbardziej pożądanych benefitów na rynku pracy. Dla niektórych osób z niepełnosprawnościami to nie tylko pozapłacowy przywilej, ale warunek konieczny. Wykonywanie zadań w domowym zaciszu pozwala na eliminację barier fizycznych i dostosowanie czasu oraz miejsca pracy do swoich potrzeb. W pracy home office mamy większe poczucie wolności, przestrzeń na skupienie oraz wykorzystanie swoich mocnych stron. Taką możliwość daje przede wszystkim branża IT, marketing, projektowanie, pisanie tekstów, tłumaczenia, sprzedaż internetowa i doradztwo. Na zarabianie online mają szansę również influencerzy, osoby prowadzące bloga lub freelancerzy. Nie każdy jednak odnajdzie się w pracy zdalnej. Dla osób ceniących bezpośrednie kontakty z ludźmi lub nieposiadających warunków do organizacji domowego biura lepszą opcją będzie praca hybrydowa (częściowo z biura, częściowo zdalnie) lub stacjonarna.

Jak wskazuje raport „Rynek Pracy Specjalistów. I półrocze 2023”[1], w serwisie Pracuj.pl do czerwca br. zamieszczono 454 000 ofert pracy, z czego 37% ogłoszeń stanowiły takie, które umożliwiały pracę zdalną, hybrydową lub dowolny wybór jednego z tych modeli. Niemal 1/3 (30%) umożliwiała pracę hybrydową, a 17% – pracę w pełni zdalną. Od 7 kwietnia 2023 roku praca zdalna została uregulowana w Kodeksie pracy.

Modelowanie pracy

Innym rozwiązaniem uelastyczniającym pracę jest job crafting (po polsku kształtowanie pracy). Job crafting, zgodnie z definicją autorek tej koncepcji, Amy Wrzesniewski oraz Jane E. Dutton[2], to samodzielnie inicjowane przez pracowników działania zmierzające do przekształcania warunków pracy w celu zwiększenia satysfakcji z pracy oraz jej dopasowania do potrzeb i zdolności.

Model zakłada, że to pracownik przejmuje aktywną rolę i zmienia właściwości swojej pracy.

Przekształcenia te obejmują trzy obszary

1. charakter i sposób wykonywania pracy – zmiana w obszarze zadań może polegać na podejmowaniu samodzielnych decyzji o kolejności, tempie i zakresie wykonywanych czynności. Warto porozmawiać z przełożonym o obowiązkach, która nam bardziej odpowiadają i uzgodnić z innymi pracownikami ich preferencje. Wymiana zadań między członkami zespołu pozwoli każdemu wykorzystać swoje talenty, a praca nabierze nowego sensu.
2. sposób myślenia o pracy – obejmuje zmianę myślenia o swoim życiu zawodowym i codziennych obowiązkach. Jeśli ktoś zajmujący się sprzedażą kredytów zacznie postrzegać siebie jako osobę, która pomaga innym osiągać cele i realizować marzenia, a nie tylko jako pośrednika kredytowego, znacząco zmieni swoje nastawienie do pracy. Przekształcenie postrzegania pracy czy zadań, myślenia o sobie w pracy nie jest łatwe, ale może przyczynić się do zmiany znaczenia pracy i poziomu satysfakcji.
3. relacje w pracy – w tym zakresie możemy oddziaływać na rodzaj, zakres i/ lub ilość kontaktów z innymi ludźmi w pracy. Według Wrzesniewski i Dutton, aby nadać większego sensu swojej pracy, powinniśmy szukać okazji do dzielenia się wiedzą, motywowania innych do działania i wnosić w życie innych jakąś wartość.

Każda osoba, która ze względu na niepełnosprawność lub inne potrzeby, odczuwa niedopasowanie, trudności w realizacji zadań, wypalenie, może w środowisku pracy usprawniać swoje działania, polepszać relacje i tym samym rozwijać swoje kompetencje.

Oczywiście niezbędna jest przy tym otwartość przełożonego, ale i motywacja pracownika do podjęcia działania.

Zdajemy sobie sprawę, że usprawnienia niwelujące bariery w środowisku pracy, zarówno architektoniczne, mentalne, związane z narzędziami do pracy, jak i komunikacją są niezwykle istotne do osiągnięcia pełnej satysfakcji oraz efektywności. Prowadząc szkolenia i działania edukacyjne dla pracodawców, na co dzień wpływamy na ich świadomość oraz postawę. Oddziałujemy na kulturę organizacyjną oraz sposób zarządzania przedsiębiorstwem, przygotowujemy do zmian. Wśród naszych klientów znalazło się blisko 400 firm z całej Polski. Talenty pracowników, w tym osób z niepełnosprawnościami mogą zostać w pełni wykorzystane tylko w korzystnych warunkach. Każda osoba, mimo niesprzyjających okoliczności, posiada mocne strony i zasoby, dzięki którym stawia czoła trudnościom i osiąga sukcesy, choćby w zakresie rehabilitacji. Naszym zadaniem jest umożliwienie realizacji tego potencjału w przyjaznym, dostępnym środowisku pracy.

Marta Górecka, doradczyni zawodowa w Fundacji Grupy ERGO Hestia Integralia

Ważne, by zacząć

W dążeniu do poprawy kondycji psychofizycznej łatwo stracić długofalową perspektywę związaną z samorealizacją i rozwojem.

Podjęcie decyzji o zmianie zawodowej nie jest łatwe. Brak doświadczenia zawodowego, długa przerwa w zatrudnieniu, powrót po urlopie macierzyńskim to wyzwania, które budzą lęk i powodują różne dylematy.

Budowanie swojej niezależności poprzez pracę można zacząć od stażu, pracy na część etatu, przekwalifikowania lub podjęcia zleceń jako freelancer. Istnieje wiele projektów ułatwiających wejście na rynek pracy osobom z niepełnosprawnościami. Wśród nich wyróżnia się program „Sprawny staż” skierowany do studentów i absolwentów do 30. roku życia. Umożliwia on zdobycie doświadczenia zawodowego w znanych, międzynarodowych firmach i nawiązanie cennych kontaktów. Udział w tego rodzaju inicjatywach daje wiele korzyści, m.in. wsparcie specjalistów i organizatorów projektu, kompleksowe podejście, możliwość spróbowania swoich sił w wybranym zawodzie. To także szansa na spotkanie z doradcą zawodowym i odkrycie naturalnych talentów.

***

[1]raport Pracuj.pl „Rynek Pracy Specjalistów. I półrocze 2023” https://prowly-uploads.s3.eu-west-1.amazonaws.com/uploads/landing_page_image/image/491829/8fa4bec2abada2f8bbfecb7f19975619.pdf

[2] Wrzesniewski A., Dutton J.E.: Crafting a Job: Revisioning Employees as Active Crafters of Their Work. Academy of Management Review, 2001; Vol. 26 No.2 :179–120, https://doi.org/10.2307/259118