Relacja pacjent – fizjoterapeuta

Relacja pomiędzy pacjentem a fizjoterapeutą jest bardzo specyficzna. Jest zupełnie inna niż relacja pacjent–lekarz. To wyjątkowy rodzaj kontaktu, w ramach którego dochodzi do naruszenia pewnych granic ogólnie przyjętych za normę w przestrzeni społeczno-kulturowej.

Istnieje pojęcie granicy psychologicznej. Odnosi się ono do odległości, na jaką jesteśmy w stanie dopuścić drugą osobę tak, żeby czuć się komfortowo w jej towarzystwie. Naruszenie granic odbywa się wówczas, gdy jedna osoba wchodzi w strefę bliskości drugiej, gdzie nie powinna być. W literaturze podaje się, że jedna z granic psychologicznych – granica intymności – zawiera się pomiędzy 0 a 45 cm. W związku z tym jest ona naruszana już na początku zawiązywania relacji, we wstępnym etapie diagnozy i ustalania planu rehabilitacji. Wszystko za sprawą bliskiego kontaktu fizycznego (badanie manualne, testy diagnostyczne) oraz osobistych pytań (istotnych do ustalenia przyczyn urazu, choroby, odpowiedniego planu rehabilitacji). Później przychodzi czas na terapię. Mogą to być ćwiczenia fizyczne, w których wymagany jest szczegółowy instruktaż czy asekuracja. Może to być także terapia manualna, w której istotną rolę odgrywa dotyk. Bardzo często do podjęcia działań z zakresu terapii manualnej pacjent musi zdjąć pewne elementy swojej garderoby i pozostać na czas terapii na przykład w biustonoszu. Fizjoterapeuci, przebywają w strefie intymnej pacjenta z konieczności podjęcia skutecznych działań rehabilitacyjnych. Dotyk to podstawowe narzędzie fizjoterapeuty przy pracy różnymi technikami i nie może odbyć się w obrębie innej granicy niż intymna.

Relacja pacjent-fizjoterapeuta generuje pewien rodzaj bliskości poprzez kontakt fizyczny na płaszczyźnie fizycznej, psychicznej i społecznej. Jeżeli pacjent przyjdzie do fizjoterapeuty na jednorazową wizytę to podczas rehabilitacji rozmowa, która się zawiązuje zwykle dotyczy problemu zdrowotnego pacjenta. Natomiast jeżeli pacjent odwiedza rehabilitanta często, a tak jest w przypadku pacjentów ze schorzeniami neurologicznymi, gdzie rehabilitacja jest długotrwałym procesem, to oprócz rozmów o pogodzie poruszane są inne tematy. Nie dziwi fakt, że będąc w takiej relacji pacjent opowiada o swoim hobby, o książkach, które ostatnio przeczytał, o zainteresowaniach, podróżach itp. Bardzo często pacjenci dzielą się z fizjoterapeutami swoimi osobistymi sytuacjami z życia rodzinnego, zawodowego i problemami z tym związanymi. Oczekują wysłuchania, wsparcia czy porady – co wykracza już poza czysto zawodowe kompetencje fizjoterapeuty, ale jest normalne w kontaktach międzyludzkich. Pozostaje tylko pytanie, na ile fizjoterapeuta powinien lub może zagłębiać się w osobiste sprawy pacjenta?

Warto w tym momencie wspomnieć, że istnieje coś takiego jak dystans. Właśnie dystans określa relacje przestrzenne różnych podmiotów lub osób, które znajdują się względem siebie w różnej odległości. Odległość ta zależy od norm społeczno-kulturowych, ale przede wszystkim od wzajemnych relacji, aktualnej sytuacji i uczuć. Pozostaje więc skonfrontowanie dystansu z relacją pacjent-fizjoterapeuta. Jeżeli uznać skórę za cielesną, zewnętrzną granicę intymności, a rozmowę jako wewnętrzną, psychiczną granicę to ustalenie norm w kontaktach pacjent-fizjoterapeuta jest niesamowicie trudne. Sytuacja terapeutyczna wymaga nierzadko przekroczenia usankcjonowanych granic za zgodą pacjenta i fizjoterapeuty. W tym momencie wypadałoby dodać, że podczas rehabilitacji nie tylko pacjent jest dotykany, lecz także fizjoterapeuta jest dotykany przez pacjenta na płaszczyźnie fizycznej i psychicznej. Nie można zapominać, że dotyk i rozmowa to akty dwukierunkowe. Dystans w relacji pacjent-fizjoterapeuta może zostać naruszony przez przekroczenie ustalonych granic. Mam na myśli chociażby stawianie wygórowanych wymagań (żądanie większej ilości czasu, uwagi). W relacji długoterminowej często dochodzi też do uzależnienia emocjonalnego między pacjentem a fizjoterapeutą, i tu dystans często gdzieś ucieka. Utrzymanie go nie jest łatwym zadaniem zarówno dla fizjoterapeuty, jak i pacjenta. Jesteśmy w końcu tylko ludźmi.

Budowanie odpowiednich relacji pacjent-fizjoterapeuta to nie łatwe zadanie. Kontakt terapeutyczny jest do pewnego stopnia osobisty, ale nie jest kontaktem towarzyskim. Ma służyć leczeniu i rehabilitacji. Podczas spotkań rehabilitacyjnych muszą istnieć pewne reguły przestrzegane przez obie strony. Wzajemny szacunek musi warunkować nieprzekraczanie bez pozwolenia ustalonych granic.

Autorka: Martyna Czarnecka

Źródła:

http://www.degruyter.com/downloadpdf/j/rehab.2014.28.issue-4/rehab-2015-0007/rehab-2015-0007.xml

http://www.psychologia.net.pl/artykul.php?level=378

http://pwsm-podkowa.edu.pl/attachments/article/98/2013%20FP%20Kultura%20zawodu%20a%20kultura%20osobowa.pdf