global.read_time: 8 min
Wybory samorządowe 2024. Jak głosować będąc osobą z niepełnosprawnością?
Agnieszka Harasim
Specjalistka ds. niepełnosprawności w Kompleksowym Centrum Poradniczym Fundacji Avalon
Wybory samorządowe, w których wybierani są przedstawicieli władz lokalnych – radni gmin, powiatów, sejmików województw oraz dzielnic m.st. Warszawy, wójtowie, burmistrzowie oraz prezydenci miast, to realna możliwość wpływu na jakość codziennego życia. Dlaczego? To właśnie od nich zależą takie kwestie jak chociażby zagospodarowanie przestrzeni, kwestie związane z dostępnością, gospodarka odpadami, stan dróg i chodników, edukacja publiczna, kultura i wiele innych.
Kto może wziąć udział w Wyborach Samorządowych?
W wyborach samorządowych głosować mogą osoby pełnoletnie, które mają pełnię praw publicznych i wpisane są do stałego rejestru wyborców.
Czynne prawo wyborcze mają osoby z polskim obywatelstwem oraz obywatele Unii Europejskiej niebędący polskimi obywatelami, a także obywatele Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, którzy najpóźniej w dniu głosowania kończą 18 lat i na stałe mieszkają na obszarze danej gminy w Polsce.
Oznacza to więc, że głosować mogą także niektórzy cudzoziemcy mieszkający na stałe w Polsce.
Osoby te mogą brać udział jedynie w wyborach na szczeblu gminnym – do rad gmin i na wójtów, burmistrzów i prezydentów miast. Nie mogą natomiast wybierać radnych powiatu i sejmiku województwa.
Należy pamiętać, że w wyborach samorządowych możliwy jest jedynie udział w miejscu stałego zamieszkania. Nie musi się ono pokrywać z miejscem zameldowania na pobyt stały.
Jeżeli zamieszkujemy wybraną gminę bez zameldowania na pobyt stały, możemy oddać głos na lokalną listę. Konieczne będzie tu złożenie pisemnego wniosku do wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Wymagane jest, aby wniosek zawierał takie dane jak nazwisko i imię (lub imiona) wnioskodawcy, imię ojca, datę urodzenia, a także numer PESEL.
Ponadto dołączyć należy kserokopię dokumentu potwierdzającego tożsamość oraz pisemną deklarację, w której wnioskodawca określa swoje obywatelstwo oraz adres stałego zamieszkania na terenie Polski.
Dostępne wybory samorządowe, czyli z jakich uprawnień mogą korzystać OzN
Osoby z niepełnosprawnością oraz osoby starsze posiadają ustawowo gwarantowane prawa, które umożliwiają oraz ułatwiają im wzięcia udziału w wyborach. Prawa te wynikają z przepisów Kodeksu wyborczego.
Wyborcy z niepełnosprawnościami oraz seniorzy będą mogli skorzystać z rozwiązań, których celem jest wsparcie możliwości oddania głosu.
Poznaj najważniejsze z nich:
Głosowanie przez pełnomocnika
Jak informuje art. 54. Kodeksu wyborczego, prawo to przysługuje wyborcom o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, a także wyborcom, którzy najpóźniej w dniu głosowania kończą 60 lat.
Pamiętaj: Jak wynika z kalendarza wyborczego, chęć głosowania przez pełnomocnika w przypadku tegorocznych wyborów do samorządu należy zgłosić najpóźniej do 29 marca 2024 r.
Wniosek powinien zawierać:
- nazwisko i imię (imiona), numer ewidencyjny PESEL adres zamieszkania zarówno wyborcy, jak i osoby, której ma być udzielone pełnomocnictwo do głosowania,
- oznaczenie wyborów, których dotyczy pełnomocnictwo do głosowania,
- pisemną zgodę osoby mającej być pełnomocnikiem na przyjęcie pełnomocnictwa do głosowania,
- kopię aktualnego orzeczenia właściwego organu orzekającego o ustaleniu stopnia niepełnosprawności osoby udzielającej pełnomocnictwa do głosowania (o ile wyborca udzielający pełnomocnictwa w dniu głosowania nie będzie miał w dniu wyborów ukończonych 60 lat).
Wyborca może we wniosku zamieścić również adres poczty elektronicznej lub numer telefonu komórkowego wraz z informacją o wyrażeniu zgody na przekazanie danych do rejestru danych kontaktowych osób fizycznych. Wzory wniosków do pobrania poniżej.
Głosowanie korespondencyjne
Prawo to przysługuje wyborcom o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności oraz seniorom, którzy najpóźniej w dniu wyborów kończą 60 lat. Chęć głosowania korespondencyjnego należy zgłosić najpóźniej do 13 dnia przed dniem wyborów. Możesz zrobić to na stronie: Zgłoś, że chcesz głosować korespondencyjnie.
Wniosek powinien zawierać:
- nazwisko i imię
- numer PESEL wyborcy
- oznaczenie wyborów, których dotyczy zgłoszenie
- adres, na który ma być wysłany pakiet wyborczy
- kopię aktualnego orzeczenia o stopniu niepełnosprawności
- opcjonalnie wniosek o nakładkę w alfabecie Braille’a na kartę do głosowania.
Kopertę zwrotną odbierze listonosz. można też odnieść ją do placówki Poczty Polskiej, a w dniu głosowania – osobiście do obwodowej komisji wyborczej.
Pamiętaj:
Zamiar głosowania korespondencyjnego powinien zostać zgłoszony Komisarzowi Wyborczemu do dnia 25 marca 2024 r., z wyjątkiem wyborcy podlegającego w dniu głosowania obowiązkowej kwarantannie, izolacji lub izolacji w warunkach domowych, który zamiar głosowania zgłasza do dnia 2 kwietnia 2024 r.
Termin zgłoszenia zamiaru głosowania korespondencyjnego w ponownym głosowaniu (tzw. II tura) w przypadku niezgłoszenia zamiaru przed pierwszym głosowaniem upływa w dniu 11 kwietnia 2024 r.
Bezpłatny transport z miejsca zamieszkania na wybory samorządowe
Wyborcy z niepełnosprawnością o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności oraz osoby, które skończyły 60 lat, mają prawo do bezpłatnego transportu z:
- miejsca zamieszkania, pod którym dany wyborca ujęty jest w spisie wyborców, albo miejsca podanego we wniosku o zmianę miejsca głosowania, do lokalu wyborczego właściwego dla obwodu głosowania, w którego spisie wyborców ujęty jest ten wyborca;
- miejsca pobytu do najbliższego lokalu wyborczego w dniu głosowania, w przypadku wyborcy posiadającego zaświadczenie o prawie do głosowania (dotyczy wyborów do Parlamentu Europejskiego);
- lokalu wyborczego, do miejsca, w którym dany wyborca rozpoczął podróż.
Transport do lokalu i transport powrotny zapewnia wójt gminy, w której w dniu wyborów nie funkcjonuje gminny przewóz pasażerski, o którym mowa w art. 4 ust. 1 pkt 3 ustawy o publicznym transporcie zbiorowym.
Wyborcy z niepełnosprawnością, którego stan zdrowia nie pozwala na samodzielną podróż, może towarzyszyć opiekun.
Pamiętaj: Zamiar skorzystania z prawa do transportu do lokalu lub transportu powrotnego powinien zostać zgłoszony przez wyborcę właściwemu wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta) najpóźniej w 13. dniu przed dniem wyborów, oznacza to, że termin upływa w dniu 25 marca 2024 r.
Prawo do wyboru lokalu do głosowania
Wyborcy z niepełnosprawnościami przysługuje prawo do zmiany miejsca głosowania, jeżeli lokal obwodowej komisji wyborczej właściwej dla jego adresu zameldowania na pobyt stały lub stałego adresu zamieszkania nie jest dostosowany dla potrzeb osób z niepełnosprawnościami.
Pamiętaj: Wniosek o zmianę miejsca głosowania może zostać złożony do 4 kwietnia 2024.
Po złożeniu powyższego wniosku wyborca zostanie skreślony ze spisu wyborców w obwodzie właściwym dla miejsca stałego zamieszkania.
Wniosek może dotyczyć jedynie zmiany na lokal obwodowej komisji wyborczej dostosowany do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, zlokalizowany w obrębie okręgu głosowania właściwego dla adresu zameldowania na pobyt stały lub stałego adresu zamieszkania!
Lokale wyborcze pod kątem dostępności sprawdzić będzie można na stronie https://www.pkw.gov.pl/
Korzystanie z pomocy innej osoby w trakcie głosowania w lokalu wyborczym
Wyborcy z niepełnosprawnością, na jego prośbę, może pomagać w głosowaniu w lokalu wyborczym inna osoba, w tym także niepełnoletnia.
Pomoc ta może mieć tylko techniczny charakter i nie może ona polegać na sugerowaniu wyborcy sposobu głosowania lub na głosowaniu w zastępstwie tego wyborcy.
Dopuszczalne jest, aby na życzenie wyborcy z niepełnosprawnością w pomieszczeniu za zasłoną przebywała osoba udzielająca pomocy. Osobą tą nie może być członek komisji, mąż zaufania ani obserwator społeczny.
Natomiast komisja jest obowiązana, na prośbę wyborcy z niepełnosprawnością, do przekazania ustnie treści obwieszczeń wyborczych w zakresie informacji o komitetach wyborczych biorących udział w wyborach oraz zarejestrowanych kandydatach.
Prawo do uzyskiwania informacji o wyborach
Wyborca z niepełnosprawnością ma również prawo do uzyskania informacji o właściwym dla siebie okręgu wyborczym i obwodzie głosowania, lokalach obwodowych komisji wyborczych znajdujących się najbliżej miejsca zamieszkania wyborcy, warunkach ujęcia wyborcy w spisie wyborców w obwodzie głosowania, w którym znajduje się lokal, warunkach bezpłatnego transportu do i z lokalu wyborczego, terminie wyborów oraz godzinach głosowania, komitetach wyborczych biorących udział w wyborach oraz zarejestrowanych kandydatach i listach kandydatów, a także warunkach i formach głosowania.
Informacje te przekazuje wójt lub upoważniony przez niego pracownik urzędu gminy w godzinach pracy urzędu, w tym telefonicznie, lub w drukowanych materiałach informacyjnych przesyłanych na wniosek wyborcy, w tym w formie elektronicznej” – wskazuje art. 37a par. 2 Kodeksu wyborczego.
Głosowanie z użyciem nakładki na kartę do głosowania sporządzonej w alfabecie Braille’a
W lokalu wyborczym wyborca niewidomy czy niedowidzący może także głosować przy użyciu nakładki na kartę do głosowania sporządzonej w alfabecie Braille’a. W dniu wyborów obwodowa komisja wyborcza wraz z kartą do głosowania wyda wyborcy niepełnosprawnemu, na jego prośbę, nakładkę na tę kartę. Po oddaniu głosu wyborca obowiązany jest zwrócić komisji obwodowej nakładkę na kartę.
Czy można złożyć skargę na działanie komisji wyborczej?
Tak, skargi należy zgłaszać właściwej terytorialnej komisji wyborczej, ponieważ to ona rozpatruje nieprawidłowości działalności komisji obwodowych. Jeśli interwencja ma być natychmiastowa to wtedy kontaktujemy się z gminną bądź miejską komisją wyborczą.
Skargi można również kierować do Delegatury Krajowego Biura Wyborczego. Tutaj dane kontaktowe: https://warszawa.kbw.gov.pl/kontakt oraz w ramach złożenia protestu wyborczego do sądu okręgowego.
Art. 392. [Zasady wnoszenia protestów wyborczych]
§ 1. Protest wyborczy wnosi się na piśmie do właściwego sądu okręgowego za pośrednictwem właściwego sądu rejonowego, w terminie 14 dni od dnia podania do publicznej wiadomości przez komisarza wyborczego, w trybie określonym w art. 168 § 1 wyników wyborów na obszarze województwa.
§ 2. Wnoszący protest powinien sformułować w nim zarzuty oraz przedstawić lub wskazać dowody, na których opiera swoje zarzuty.
§ 3. W razie wniesienia protestu, do czasu rozstrzygnięcia sprawy w sposób określony w art. 394, do osób wybranych stosuje się przepisy o obowiązkach i prawach radnych.
Czy każda osoba z niepełnosprawnością będzie mogła wziąć udział w wyborach?
Nie. Kodeks wyborczy wskazuje, że prawa wybierania nie ma osoba:
- pozbawiona praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu,
- pozbawiona praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu,
- ubezwłasnowolniona prawomocnym orzeczeniem sądu.
Źródła:
https://wybory.gov.pl/samorzad2024/pl/pkw_aktualnosci/57249
Wzory wniosków:
Zgoda na przyjęcie pełnomocnictwa do głosowania
Wniosek o sporządzenie aktu pełnomocnictwa do głosowania
Chcesz wiedzieć więcej?
Skorzystaj z darmowych porad informacyjnych, prawnych, medycznych, pedagogicznych, psychologicznych oraz seksuologicznych.
Zapraszamy!
Artykuł powstał w ramach Kompleksowego Centrum Poradniczego Fundacji Avalon dzięki dofinansowaniu ze środków PFRON.
