Jak depresja wpływa na seksualność osób z niepełnosprawnościami?

Nasze ciało i umysł są ze sobą nierozerwalnie połączone, więc pojawienie się zaburzeń nastroju może znacząco wpływać na nasze zdrowie fizyczne, w tym również zdrowie seksualne. Jak depresja może oddziaływać na naszą seksualność, na nasz popęd seksualny, współżycie, relacje romantyczne? Czy wpływ ten wygląda inaczej u osób z niepełnosprawnościami w porównaniu z osobami bez niepełnosprawności?   

Depresja a niepełnosprawność 

Światowa Organizacja Zdrowia alarmuje, że depresja zajmuje obecnie czwarte miejsce wśród najpoważniejszych chorób na świecie, jest główną przyczyną samobójstw, jak i stała się czwartą przyczyną niesprawności i niezdolności do pracy oraz najczęściej spotykanym zaburzeniem zdrowia psychicznego. Prognozuje się, że do 2030 roku może stać się najczęściej diagnozowaną chorobą na świecie, podczas gdy obecnie dotyka już 350 milionów osób na całym świecie (w tym 4 miliony w Polsce). 

Niepełnosprawność jest czynnikiem zwiększającym ryzyko zachorowania na depresję, ale depresja również może stać się powodem powstania niepełnosprawności. Związek pomiędzy depresją a niepełnosprawnością był przedmiotem zainteresowania wielu badań, których wyniki jako główne czynniki ryzyka podają: wysokie narażenie na przewlekły stres, ciągłą konieczność dostosowywania się i wyzwania dotyczące codziennego życia (m.in. trudności komunikacyjne, bariery architektoniczne, zależność od innych osób). Wśród osób z niepełnosprawnościami depresja występuje częściej niż w populacji ogólnej, dodatkowo zaburzenia depresyjne w tej grupie częściej dotykają kobiet. Ponadto, ryzyko zachorowania na depresję wzrasta, kiedy niepełnosprawność jest nabyta, a nie wrodzona. 

Więcej o depresji, o tym, jak ją rozpoznać i co zrobić, jeśli się pojawi przeczytać możecie w artykule psychologa Jakuba Rafalskiego z Kompleksowego Centrum Poradniczego Fundacji Avalon:  

Depresja a seksualność 

Trudności seksualne dotyczą wielu osób chorujących na depresję. Według badań ponad połowa osób z zaburzeniami depresyjnymi ma różnego rodzaju dysfunkcje seksualne. Przyczyny powstawania tych zaburzeń mogą być związane z samym przebiegiem i istotą depresji, a więc obniżeniem nastroju, problemami z odczuwaniem przyjemności, utratą zainteresowań, zaburzeniami snu, trudnościami motywacyjnymi czy obniżoną sprawnością psychomotoryczną. Kolejną przyczyną może być działanie leków przeciwdepresyjnych stosowanych w farmakoterapii depresji. W przypadku wielu preparatów, zaburzenie funkcji seksualnych jest jednym z głównych skutków ubocznych ich przyjmowania. Nie zawsze informacja o tego rodzaju skutkach ubocznych przekazywana jest przez specjalistę czy specjalistkę z zakresu psychiatrii, która przepisuje środki. Warto zwiększać świadomość osób pacjenckich w zakresie ich udziału w leczeniu i możliwości zgłaszania działań niepożądanych, również tych w zakresie seksualności. Przyczyną występowania problemów seksualnych mogą być też współistniejące choroby m.in. cukrzyca, choroby układu krążenia czy zaburzenia hormonalne. 

Zaburzenia seksualne w depresji 

Do najczęstszych dysfunkcji seksualnych w depresji należą: 

• obniżenie lub zanik pożądania/ podniecenia,
• zmniejszenie odczuwania przyjemności,
• zmniejszenie odczuwanych doznań, intensywności orgazmu lub brak orgazmu/ wytrysku,
• zaburzenia erekcji lub wytrysku,
• zaburzenia lubrykacji pochwy.

Aktywność seksualna często łączy się z relacjami romantycznymi, więc wymienione powyżej trudności mają niemałe znaczenie dla związków osób chorujących na depresję. Często mogą pojawiać się trudne emocje takie jak frustracja, złość, smutek, rozbieżność potrzeb czy poczucie niezrozumienia prowadzące do konfliktów, obniżenie poczucia własnej atrakcyjności, jak i atrakcyjności osoby partnerskiej. Warto tu więc podkreślić wagę komunikacji – otwarte i szczere rozmowy pomagają zrozumieć potrzeby i uczucia obu stron, co jest kluczowe dla wsparcia osoby chorującej na depresję oraz utrzymania zdrowej relacji. Efektywna komunikacja pozwala na wyrażenie emocji, obaw i oczekiwań, co może zaowocować lepszym radzeniem sobie z trudnościami i w konsekwencji pogłębieniem więzi. Depresja w związku jest trudnym wyzwaniem dla obu stron i warto, aby partnerzy/ki pamiętali, że mogą też dbać o siebie i potrzebować wsparcia. 

Depresja a seksualność osób z niepełnosprawnościami 

Depresja może znacząco wpływać na seksualność osób z niepełnosprawnością ruchową, komplikując już istniejące wyzwania związane z niepełnosprawnością. Zrozumienie złożonych interakcji jest kluczowe dla wsparcia i leczenia, które powinny obejmować zarówno aspekty fizyczne, jak i emocjonalne. Nie ma oczywiście jednej, skutecznej recepty na radzenie sobie z problemami w obszarze seksualności i relacji w przebiegu depresji. Dbając o swoją seksualność jako osoba z niepełnosprawnością ruchową zmagająca się z depresją, na pewno ważne są zatroszczenie się o wsparcie psychologiczne i psychiatryczne, skupienie się na otwartości i komunikacji z osobą partnerską, adaptacja aktywności seksualnych do indywidualnych potrzeb i możliwości, niepodejmowanie aktywności seksualnej wbrew sobie czy praca nad samoakceptacją i samooceną.  

Pamiętaj! We wszelkiego rodzaju sytuacjach, gdy potrzebujesz wsparcia, warto prosić o pomoc. Dbanie o swoje zdrowie to dowód na odpowiedzialność.
Pamiętaj też, że w Fundacji Avalon możesz skorzystać z bezpłatnego wsparcia psychologicznego i seksuologicznego w ramach Kompleksowego Centrum Poradniczego Fundacji Avalon.   

Koniecznie przeczytaj inne artykuły związane z depresją:

• Depresja u dzieci
• Niska samoocena, zaburzony obraz siebie – wpływ na życie intymne 
• Etapy choroby według E. Kübler-Ross
• Klucz do szczęścia. Jak go odnaleźć?

Bibliografia: 

• Jasik, K., Jaślikowska, U., Zbrojkiewicz, M., Ślusarska, B., Jasińska, M., Grzegorczyk, M., & Nowicki, G. J. (2016). Czynniki związane z występowaniem depresji u osób dorosłych. Przegląd systematyczny literatury polskiej w latach 2009-2014. Journal of Education, Health and Sport, 6(4), 297-318. 
• Noh, J. W., Kwon, Y. D., Park, J., Oh, I. H., & Kim, J. (2016). Relationship between physical disability and depression by gender: a panel regression model. PloS one, 11(11), e0166238. 
• Reynaert, C., Zdanowicz, N., Janne, P., & Jacques, D. (2010). Depression and sexuality. Psychiatria Danubina, 22(suppl 1.), 111-113.