Autoagresja u dorosłych z niepełnosprawnością intelektualną – porady dla bliskich

Autoagresja u dorosłych z niepełnosprawnością intelektualną to jedno z najtrudniejszych wyzwań, z jakimi mogą się zmierzyć ich rodzice, opiekunowie oraz bliscy. Zachowania te obejmują działania takie jak samookaleczenia czy inne formy szkody fizycznej wyrządzanej sobie i są często wyrazem frustracji, niepokoju lub niemożności wyrażenia swoich emocji w sposób werbalny. W ich obliczu opiekunowie mogą czuć się bezradni, nie wiedząc, jak zareagować. Z artykułu dowiesz się czym jest autoagresja, jakie są jej przyczyny oraz jak można pomóc bliskim, którzy przejawiają takie zachowania.

Autoagresja to nie tylko samookaleczenia

Autoagresja to termin obejmujący różnorodne zachowania, które prowadzą do fizycznej lub psychicznej szkody na własnej osobie. Najbardziej znanym przykładem jest samookaleczenie, czyli celowe działanie, które ma na celu zadanie sobie bólu lub uszkodzenia ciała, takie jak cięcie, uderzanie głową o twardą powierzchnię, gryzienie czy przypalanie skóry. Jednak autoagresja nie zawsze musi przyjmować tak ekstremalne formy. Może objawiać się również w zachowaniach, które pośrednio szkodzą zdrowiu, takich jak odmowa jedzenia, nadmierne nadużywanie substancji czy regularne wykonywanie czynności prowadzących do kontuzji, na przykład uporczywe zgrzytanie zębami.

W przypadku osób z niepełnosprawnością intelektualną zachowania autoagresywne mogą być sposobem na wyrażenie frustracji, kiedy dana osoba nie potrafi inaczej zakomunikować swoich potrzeb lub uczuć. W wielu przypadkach nie jest toświadome działanie, ale reakcja na stres, lęk czy niewyrażone emocje.

Przyczyny autoagresji u dorosłych

Przyczyny autoagresji u dorosłych z niepełnosprawnością intelektualną mogą być różnorodne i skomplikowane. Często mają one swoje źródło w trudności komunikowania się z otoczeniem. Osoby, które mają ograniczone umiejętności werbalne, mogą mieć problemy z wyrażeniem swoich emocji, co prowadzi do frustracji. Zdarza się, że nie potrafią one zakomunikować swojego bólu, dyskomfortu czy niezadowolenia, co może skutkować autoagresją jako jedynym dostępnym im środkiem wyrażania tych emocji.

Innymi powodami mogą być zaburzenia sensoryczne – nadwrażliwość lub niewrażliwość na bodźce. Dla osób z niepełnosprawnością intelektualną nadmiar bodźców lub ich brak może być tak silnie stresujący, że prowadzi do agresywnych zachowań wobec siebie. Nierzadko autoagresja wynika również z poważnych problemów psychicznych, takich jak depresja, lęki, a także nieleczone lub źle kontrolowane zaburzenia psychiczne. Wreszcie, niektóre osoby mogą doświadczać bólu fizycznego (np. bólu zębów czy głowy), którego nie potrafią zakomunikować inaczej niż przez autoagresję.

Autoagresja w autyzmie

Autoagresja w autyzmie jest stosunkowo częstym zjawiskiem, zwłaszcza u osób z głębszymi formami zaburzenia. Autyzm często wiąże się z trudnościami w komunikacji, co prowadzi do frustracji i problemów w wyrażaniu emocji. Dla niektórych osób z autyzmem zachowania autoagresywne mogą pełnić funkcję regulacyjną, umożliwiając im radzenie sobie z nadmiarem bodźców sensorycznych lub przeciążeniem emocjonalnym.

Autoagresja może również wynikać z braku rutyny i przewidywalności, które są niezwykle ważne dla wielu osób z autyzmem. Każde zakłócenie codziennego harmonogramu lub pojawienie się nowego, nieznanego bodźca może wywołać silny stres, który znajduje ujście w formie samookaleczeń lub innych form autoagresji. Ważne jest zrozumienie tych zachowań w kontekście zaburzeń sensorycznych i trudności w przetwarzaniu emocji, co pozwala na lepszą pomoc i wsparcie.

Jak reagować na autoagresję u bliskiej osoby?

Kiedy autoagresja u bliskiej osoby staje się realnym problemem, pierwszym krokiem jest zrozumienie, że zachowania te często wynikają z głęboko zakorzenionych emocji lub problemów zdrowotnych, których osoba ta nie jest w stanie skutecznie wyrazić. Reagowanie na takie sytuacje wymaga empatii, cierpliwości i odpowiedniej wiedzy. Należy unikać agresji w odpowiedzi na agresję. Krzyk, kary czy wyrażanie frustracji mogą tylko nasilić problem. Zamiast tego warto starać się zidentyfikować momenty, kiedy osoba zaczyna wykazywać oznaki frustracji czy napięcia, i w miarę możliwości im przeciwdziałać. Można spróbować zapewnić środowisko bezpieczne i przewidywalne, co może pomóc w zmniejszeniu częstotliwości zachowań autoagresywnych.

Należy również skonsultować się z psychologiem lub specjalistą od pracy z osobami z niepełnosprawnością intelektualną, który pomoże opracować strategie radzenia sobie z autoagresją. Ważnym aspektem jest również zaangażowanie bliskich w proces terapeutyczny, aby lepiej rozumieli, jak postępować w trudnych sytuacjach. O tym, jak zachowywać się wobec bliskich stosujących autoagresję, dowiesz się między innymi w ramach bezpłatnych porad udzielanych przez Psychologa Pomarańczowego Telefonu Wsparcia Fundacji Avalon – skorzystasz z nich zdalnie, niezależnie od miejsca zamieszkania. To szansa na wsparcie w tej trudnej sytuacji dla osób, które mierzą się z utrudnionym dostępem do pomocy specjalistów.

Jak pomóc chorym, którzy przejawiają zachowania autoagresywne?

Osoby z niepełnosprawnością intelektualną, które wykazują zachowania autoagresywne, potrzebują wsparcia zarówno medycznego, jak i psychologicznego. Terapia behawioralna może okazać się niezwykle pomocna, pozwalając na stopniowe zmniejszenie nasilenia takich zachowań poprzez wprowadzanie alternatywnych sposobów radzenia sobie z emocjami.

W niektórych przypadkach może być również konieczna farmakoterapia. Leki przeciwlękowe lub antydepresyjne mogą pomóc w kontrolowaniu autoagresji, jeśli wynika ona z poważnych zaburzeń psychicznych. Niemniej jednak ważne jest, aby każda interwencja była dostosowana indywidualnie do potrzeb osoby chorej.

Wspieranie chorego wymaga również stworzenia otoczenia sprzyjającego zmniejszeniu napięcia. Może to obejmować wprowadzenie stałej rutyny, kontrolowanie bodźców zewnętrznych (np. hałasu, światła), a także oferowanie alternatywnych metod wyrażania emocji, takich jak terapia zajęciowa, sztuka czy techniki relaksacyjne.

Autoagresja u osób z niepełnosprawnością intelektualną to złożony problem, który wymaga holistycznego podejścia. Poprzez zrozumienie źródeł tych zachowań, oferowanie wsparcia emocjonalnego oraz współpracę z ekspertami, można znacznie poprawić jakość życia osób, które zmagają się z tym wyzwaniem.

Chcesz wiedzieć więcej?

Skorzystaj z bezpłatnych porad udzielanych dzięki dofinansowaniu ze środków PFRON w ramach projektu „Kompleksowe wsparcie kluczem do niezależności”. Zapewniamy wsparcie informacyjne, prawne, medyczne, pedagogiczne, psychologiczne oraz seksuologiczne. Zapraszamy!

Artykuł powstał w ramach tego samego projektu.