Arteterapia, czyli terapia przez sztukę

21 kwietnia obchodzony jest Światowy Dzień Kreatywności i Innowacji. Czym właściwie jest kreatywność? Biorąc pod uwagę etymologię tego słowa – creatus (z łac.) oznacza „twórczy”, „postawa twórcza”, dochodzimy do ogólnie rozumianej definicji kreatywności, która mówi, że jest to zdolność tworzenia czegoś nowego.

Powszechnie wiadomo, że każdy człowiek potrafi tworzyć, gdyż twórczość jest potencjałem tkwiącym w ludzkim umyśle. Twórcza działalność jest najważniejszą formą ludzkiej aktywności, która towarzyszy nam od zarania dziejów. Poprzez sztukę uzewnętrzniają się nie tylko uczucia i emocje – zarówno pozytywne, jak i negatywne, ale także motywy postępowania oraz sens działań człowieka. Stąd też bardzo szybko zaczęto interesować się sztuką jako swoistą formą terapii.

Terapeutyczną funkcją sztuki zainteresowany był już w starożytności Arystoteles, tworząc koncepcję „katharsis”. Na kanwie tych wczesnych obserwacji, późniejszych rozmyślań i badań, wyodrębniła się samodzielna dziedzina praktyki terapeutycznej – zwana arteterapią.

Arteterapia – co to takiego i jakie są jej funkcje?

Najprościej rzecz ujmując arteterapia to terapia poprzez sztukę. Rzeźba, malarstwo, taniec, czy śpiew – to formy ekspresji artystycznej, które dają nam możliwość uzewnętrznienia emocji, potrzeb a nawet lęków. Arteterapia jest nieoceniona w przypadku chorej duszy, ale również bywa pomocna w leczeniu chorób fizycznych.

Dzięki temu, że arteterapia oddziałuje w różnorodny sposób, jest dobra dla każdego niezależnie od poziomu sprawności czy wieku. Oznacza to, że arteterapia jest świetną formą terapii zarówno dla osób z niepełnosprawnościami jak i zdrowych.
Terapia sztuką jest skuteczna zwłaszcza w przypadku osób mających kłopoty z komunikacją werbalną, zmagających się z depresją, zaburzeniami lękowymi, czy leczących uzależnienia. Bardzo dobrze sprawdza się również u pacjentów z niepełnosprawnościami intelektualnymi.

Trzy podstawowe funkcje arteterapii to:

• korekcyjna – odzyskanie równowagi psychicznej, rozładowanie frustracji, ułatwienie komunikacji z innymi ludźmi, budowanie pozytywnego nastawienia do świata, zmniejszenie poziomu agresji, podniesienie samooceny, itp.;
• edukacyjna – wzbogacenie życia wewnętrznego, zdobycie nowych umiejętności, poszerzenie wiedzy;
• rekreacyjna – sposób na spędzenie wolnego czasu, jako forma relaksu.

Jak wybrać odpowiednią formę terapii?

Odpowiedni dobór terapii do pacjenta uzależniony jest od kilku czynników, przede wszystkim od jego predyspozycji lub zainteresowań, ale także od inwencji terapeuty oraz jego własnych umiejętności czy doświadczeń.
Wśród przykładowych rodzajów arteterapii możemy wyróżnić:

• choreoterapię – terapia tańcem i ruchem;
• muzykoterapię – praca z głosem oraz w sposób bierny słuchanie utworów muzycznych;
• bajkoterapię – oddziaływanie za pomocą bajek terapeutyczne i utworów literackich;
• filmoterapię – terapia przez film połączona z końcową dyskusją;
• terapię przez sztuki plastyczne, takie jak: rysunek, malarstwo, rzeźba, grafika, tkactwo, wycinanki, kolorowanki i wiele innych.

Dlaczego warto?

Od dawna wiadomo, że sztuka leczy! Nie ogranicza się jedynie do zaspokajania potrzeb estetycznych i emocjonalnych, ale również spełnia ogromną rolę w socjalizacji, rozwijaniu predyspozycji artystycznych, psychomotorycznych, ogólnych dyspozycji umysłowych i usprawniania procesów poznawczych (tj. zdolności postrzegania, koncentracji uwagi, naśladownictwa, dokonywania samodzielnej obserwacji, a także umiejętności identyfikacji i różnicowania).

Ponadto arteterapia koncentruje się nie tylko na usprawnianiu zaburzonych funkcji, ale także na profilaktyce. Wszelkie zajęcia plastyczne wpływają na rozwój motoryki małej, a przecież dłoń jest podstawowym narzędziem poznawania świata.

Arteterapia posiada w swym bogactwie różnorodne formy wspierania rozwoju osób z niepełnosprawnościami i nie tylko. Wyzwala aktywność twórczą, wyrównuje braki i ograniczenia. Pozwala na zaakceptowanie siebie i innych. Dostarcza możliwości i narzędzia do aktywności twórczej, do oddziaływań na otaczający świat w nowy kreatywny sposób.

Warto przy okazji Światowego Dnia Kreatywności i Innowacji pochylić się nad tą wieloaspektową i różnorodną formą terapii.

Opracowano na podstawie:

1. M. Grabowski, Znaczenie arteterapii w rehabilitacji osób niepełnosprawnych, w: Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce: kwartalnik dla nauczycieli nr 4, s.19-22, 2008.
2. A. Krakowiak, Arteterapia jako forma usprawniania osób niepełnosprawnych, w: https://docplayer.pl/107926035-Arteterapia-jako-forma-usprawniania-osob-niepelnosprawnych-1-historia-arteterapii.html
3. M. Uler, Arteterapia – na czym polega lecznicza moc sztuki?, w https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/inne/arteterapia-na-czym-polega-lecznicza-moc-sztuki-aa-UF78-1hoE-iYKP.html