Niepełnosprawni na rynku pracy

Praca zawodowa ma ogromne znaczenie dla funkcjonowania psychicznego i społecznego zarówno osób zdrowych, jak i niepełnosprawnych. Ma ona wpływ na poczucie własnej wartości, sprawia, że czujemy się potrzebni i zdolni do zmieniania otaczającej nas rzeczywistości. W przypadku osób z niepełnosprawnościami ma jeszcze dodatkową funkcję; często jest formą terapii i pomaga w powrocie do zdrowia. Ważna jest więc dla nich nie tylko rehabilitacja medyczna, ale również ta społeczna i zawodowa.

Otwarty rynek pracy

Pomimo uchwalenia ustawy o zatrudnianiu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych, ich pozycja na rynku pracy nadal jest słabsza od pozycji osób zdrowych. Uchwalona przez Sejm Karta Praw Osób Niepełnosprawnych daje takim osobom prawo do pracy na otwartym rynku pracy zgodnie z ich kompetencjami i wykształceniem oraz do korzystania z doradztwa zawodowego. Jeśli ich niepełnosprawność tego wymaga, mają również prawo do pracy w warunkach dostosowanych do ich potrzeb.

Zatrudnienie niepełnosprawnych na otwartym rynku pracy odbywa się w ramach koncepcji tzw. zatrudnienia wspomaganego. W takim wypadku osoba z niepełnosprawnością pracuje w zwykłym zakładzie pracy wraz z pełnosprawnymi pracownikami. Pracodawcy, którzy decydują się na zatrudnienie wspomagane, otrzymują odpowiednie wsparcie. Niestety OzN z tytułu swojej niepełnosprawności nadal mają do czynienia z dyskryminacją i nierównością w trakcie poszukiwania i wykonywania swojej pracy.

Z drugiej strony mamy do czynienia z różnymi próbami zmiany naszej rzeczywistości i podejścia do zatrudniania osób z niepełnosprawnościami. Ważną rolę odgrywają tu organizacje pozarządowe i instytucje rynku pracy, które zachęcają pracodawców do zatrudniania niepełnosprawnych, a samych niepełnosprawnych do aplikowania na różne stanowiska i podnoszenia swoich kwalifikacji.

Pomoc organizacji pozarządowych

Stowarzyszenia, fundacje itp. organizacje wspierają niepełnosprawnych poprzez specjalistyczne poradnictwo zawodowe i pośrednictwo pracy, które pozwala ocenić umiejętności zawodowe danej osoby, a także predyspozycje i przeciwwskazania, jeżeli chodzi o rodzaj pracy i warunki zatrudnienia. Na rehabilitację zawodową ze strony organizacji pozarządowych składa się wiele działań. Należą do nich:

1. Warsztaty terapii zajęciowej

Tworzone są przez organizacje pozarządowe ze znacznym wykorzystaniem środków z PFRON-u. Służą rehabilitacji zawodowej, zwracając przy tym uwagę na aspekt społeczny związany z zatrudnieniem oraz wspierając w zdobywaniu konkretnych umiejętności przydatnych na rynku pracy. Podczas warsztatów mogą być prowadzone zajęcia np. z ceramiki czy fotografii wspierane terapią ruchową, muzyczną i psychologiczną. Uczestnicy mają tu okazję sprawdzić się w różnych sytuacjach.

Organizacją warsztatów tego typu zajmują się podmioty prawne, w tym zakłady pracy chronionej, organizacje pozarządowe, które w części pokrywają koszt warsztatów.

2. Zakłady Aktywności Zawodowej

Mają podobne cele co warsztaty terapii zajęciowej – pośredniczą między warsztatem a rynkiem pracy. Ich główna uwaga skupia się w tym przypadku na rehabilitacji zawodowej. Organizatorami ZAZ-u są instytucje, organizacje społeczne, których celem statutowym jest pomoc niepełnosprawnym na rynku pracy.

3. Zakłady Pracy Chronionej

Formy działalności gospodarczej, tworzące miejsca pracy dla osób z niepełnosprawnościami (w określonej przepisami liczbie i stopniu niepełnosprawności). W zamian za to zakłady korzystają z różnego rodzaju zwolnień z opłat, a uzyskane w ten sposób środki zasilają zakładowy fundusz rehabilitacji osób z niepełnosprawnościami, służący pomocy niepełnosprawnym pracownikom.

Przykładowe fundacje, stowarzyszenia:

• Polskie Forum Osób Niepełnosprawnych http://www.pfon.org/
• Polski Związek Niewidomych http://www.pzn.org.pl/
• Polski Związek Głuchych http://www.pzg.org.pl/
• Towarzystwo Pomocy Głuchoniemym http://tpg.org.pl/
• Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym http://www.psouu.org.pl/
• Krajowe Towarzystwo Autyzmu http://www.kta.krakow.pl/
• Fundacja Synapsis (umacnianie więzi rodzinnych i społecznych) http://www.synapsis.waw.pl/
• Fundacja Aktywnej Rehabilitacji http://www.far.org.pl/
• Fundacja Fuga Mundi http://www.ffm.pl/
• Ogólnopolska Federacja Organizacji Osób Niepełnosprawnych Ruchowo http://www.ofoonr.lublin.pl/
• Polskie Stowarzyszenie Stwardnienia Rozsianego (PTSR) http://www.ptsr.org.pl/pl/
• Fundacja Pomocy Matematykom i Informatykom Niesprawnym Ruchowo http://aktywizacja.org.pl/
• Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji http://www.integracja.org/?page_id=5

Pomoc instytucji publicznych

Warto pamiętać także o pomocy, jakiej w ramach rehabilitacji zawodowej mogą udzielić niepełnosprawnym sektory rządowy, samorządowy i powiatowy. Szczególnie pomocne mogą się okazać takie instytucje jak:

• Urzędy Pracy
• Centra Pomocy Rodzinie
• Powiatowe Zespoły ds. Orzekania o Niepełnosprawności
• Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych http://www.pfron.org.pl/portal/pl/
• Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych http://www.niepelnosprawni.gov.pl/

Oferty pracy

W Internecie można znaleźć strony z ofertami pracy dla osób z niepełnosprawnościami. Przykładowe z nich to:

• http://bezbarier.pl/
• http://konektia.pl/
• http://www.niepelnosprawni.pl
• http://www.popon.pl
• http://www.pi-on.pl/
• Jooble